พ่อแม่ช่วยลูกตั้งเป้าหมายยังไง

สอนลูก 'ตั้งเป้าหมาย' ให้เป็น: คู่มือพ่อแม่สร้าง 'เข็มทิศชีวิต' ให้ลูก
 

เด็กที่ไร้เป้าหมาย ก็เหมือนเรือที่ลอยไปอย่างไร้ทิศทางในมหาสมุทร ในทางกลับกัน เด็กที่มีเป้าหมายที่ชัดเจน จะมี "เข็มทิศ" นำทางชีวิต ที่คอยบอกว่าวันนี้ควรจะทำอะไรเพื่อไปให้ถึงจุดหมายในวันข้างหน้า

"การตั้งเป้าหมาย" คือหนึ่งในทักษะชีวิตที่สำคัญที่สุดที่เราในฐานะพ่อแม่จะมอบให้ลูกได้ มันสอนให้เขารู้จักการวางแผน, ความรับผิดชอบ, และสร้างแรงจูงใจจากภายใน (Intrinsic Motivation) ซึ่งทรงพลังกว่าการบังคับหรือการให้รางวัลจากภายนอกหลายเท่า

แต่เราจะช่วยลูกตั้งเป้าหมายอย่างไร โดยไม่เอาความฝันของเราไปใส่ไว้ในตัวเขา? คำตอบคือการเปลี่ยนบทบาทจาก "ผู้สั่ง" มาเป็น "โค้ช" ที่คอยใช้คำถามและชี้แนะแนวทาง

ก่อนจะตั้งเป้าหมาย: สร้าง "พื้นที่ปลอดภัย" แห่งการพูดคุย
 
หัวใจของการตั้งเป้าหมายคือการทำให้มันเป็น "เป้าหมายของเขา" ไม่ใช่ "เป้าหมายของเรา" ดังนั้น บรรยากาศในการพูดคุยจึงสำคัญมาก
     - ทำให้เป็นเรื่องสบายๆ: อย่าเรียกมานั่งคุยอย่างเป็นทางการ แต่ให้ใช้ช่วงเวลาผ่อนคลาย เช่น ระหว่างเดินทางในรถ หรือตอนทานของว่าง
     - เริ่มต้นด้วยคำถามปลายเปิด: เพื่อสำรวจความสนใจของเขา เช่น "ช่วงนี้ลูกสนใจอะไรเป็นพิเศษไหม?" "ถ้าเลือกทำอะไรก็ได้ในโลกนี้ 1 อย่าง ลูกอยากจะทำอะไรมากที่สุด?"
 
ใช้หลัก "SMART" Goals ฉบับเข้าใจง่ายสำหรับเด็ก
 
เมื่อเริ่มพูดคุยถึงสิ่งที่เขาอยากทำให้สำเร็จ ลองใช้หลักการ SMART Goals ที่เป็นสากล มาช่วยทำให้เป้าหมายนั้นชัดเจนและทำได้จริง

S - Specific (เฉพาะเจาะจง): เป้าหมายต้องชัด ไม่ใช่ความฝันลอยๆ
 
     - เป้าหมายที่ไม่ดี: "อยากเรียนเก่งขึ้น"
     - เป้าหมายที่ดี: "อยากเพิ่มเกรดวิชาคณิตศาสตร์"
     - บทบาทของพ่อแม่: ช่วยลูกเปลี่ยนเป้าหมายที่กว้างให้แคบลง "คำว่า 'เรียนเก่งขึ้น' ของลูกหน้าตาเป็นยังไง? มีวิชาไหนที่อยากจะทำได้ดีขึ้นเป็นพิเศษไหม?"
 
M - Measurable (วัดผลได้): เรารู้ได้ยังไงว่าทำสำเร็จแล้ว?
 
     - เป้าหมายที่ไม่ดี: "อยากเพิ่มเกรดคณิต"
     - เป้าหมายที่ดี: "อยากเพิ่มเกรดคณิตจากเกรด 3 เป็นเกรด 4 ในเทอมนี้"
     - บทบาทของพ่อแม่: ช่วยลูกเปลี่ยนเป้าหมายให้กลายเป็นตัวเลขที่วัดผลได้ "แล้วเกรด 4 ที่ว่านี้ เราต้องทำคะแนนสอบปลายภาคให้ได้กี่คะแนนดี?"
 
A - Achievable (ทำได้จริง): เป้าหมายต้องท้าทาย แต่ไม่ทำลายกำลังใจ
 
     - เป้าหมายที่อาจจะยากไป: "อยากได้เกรด 4 วิชาคณิต ทั้งที่ตอนนี้ได้เกรด 1 อยู่" (การตั้งเป้าหมายที่ยากเกินไปในครั้งเดียว อาจทำให้ท้อแท้)
     - เป้าหมายที่ดี: "เทอมนี้อยากจะเพิ่มเกรดคณิตจาก 1 เป็น 2 หรือ 2.5 ก่อน แล้วเทอมหน้าค่อยตั้งเป้าหมายใหม่"
     - บทบาทของพ่อแม่: เป็นเสียงแห่งความจริงที่คอยให้กำลังใจ ช่วยซอยเป้าหมายใหญ่ให้เป็นเป้าหมายเล็กๆ ที่สำเร็จได้ง่ายกว่า เพื่อสร้างความมั่นใจไปทีละขั้น
 
R - Relevant (เกี่ยวข้องกับตัวเรา): เป้าหมายนี้สำคัญกับลูกอย่างไร?
 
เป้าหมายจะมีพลังก็ต่อเมื่อมันเชื่อมโยงกับความต้องการของเขา
     - เป้าหมายที่ไม่ดี: "พ่ออยากให้ลูกสอบได้ที่ 1"
     - เป้าหมายที่ดี: "หนูอยากเก่งชีวะ เพราะอยากจะเข้าใจร่างกายของคน และอยากเรียนต่อเป็นสัตวแพทย์เพราะรักสัตว์"
     - บทบาทของพ่อแม่: ช่วยลูกค้นหา "เหตุผล" ที่อยู่เบื้องหลังเป้าหมาย "การทำเป้าหมายนี้สำเร็จจะทำให้ลูกรู้สึกอย่างไร? มันจะช่วยให้ลูกเข้าใกล้ความฝันอะไรของลูก?"
 
T - Time-bound (มีกรอบเวลา): เราจะทำให้สำเร็จเมื่อไหร่?
 
เป้าหมายที่ไม่มีเดดไลน์ ก็เป็นได้แค่ความฝัน
     - เป้าหมายที่ไม่ดี: "สักวันจะเริ่มอ่านหนังสือ"
     - เป้าหมายที่ดี: "จะเริ่มทบทวนคณิตวันละ 30 นาที ตั้งแต่วันจันทร์นี้ จนถึงวันสอบกลางภาค"
     - บทบาทของพ่อแม่: ช่วยลูกกำหนดวันเริ่มต้นและวันสิ้นสุด เพื่อสร้างพันธสัญญาและทำให้เป้าหมายเป็นจริงขึ้นมา
 
หลังจากตั้งเป้าหมายแล้ว: บทบาทของพ่อแม่คือ "ผู้สนับสนุน"
      - ช่วยย่อยเป้าหมายเป็นแผนการ: "ถ้าเราอยากได้เกรด 4 เลข งั้นในแต่ละสัปดาห์เราต้องทำอะไรบ้างดี?"
     - คอยติดตามและให้กำลังใจ: ไม่ใช่การจับผิด แต่เป็นการถามไถ่อย่างห่วงใย "แผนที่วางไว้เป็นยังไงบ้างลูก? มีอะไรให้พ่อ/แม่ช่วยไหม?"
     - ฉลองความสำเร็จเล็กๆ: เมื่อลูกทำตามแผนได้ตลอดสัปดาห์ ควรชื่นชมในความพยายามของเขา

การสอนให้ลูกรู้จักตั้งเป้าหมายของตัวเอง คือการมอบ "เข็มทิศ" ที่จะนำทางชีวิตให้เขาไปตลอดรอดฝั่ง และเมื่อเขาทำสำเร็จ เขาจะไม่เพียงแต่ได้ผลการเรียนที่ดีขึ้น แต่จะได้ "ความเชื่อมั่นในตนเอง" ซึ่งเป็นสมบัติล้ำค่าที่สุดติดตัวไปตลอดชีวิต